Oranje boven !

Even genoeg van de Oranjes gehad de laatste weken? Of het nou Margarita, tante Beatrix of de jarige oma Juliana zijn, de Amsterdamse vrijmarkt, of de worteltjes in mijn tuin, ik smul ervan. Wij hebben in ons Zuid-Spaanse dorp geen Koninginnedag, maar het feest van San Marco. Het hele dorp is in rep en roer, bij de kerk staan drieëntwintig potten soep op houtvuren te pruttelen. Cocido heet dat en het is te vergelijken met de Nederlandse erwtensoep. Alleen zijn de spliterwten, kikkererwten. Er gaan heel wat uien, artichokkenblad en varkensvlees in. We gaan straks, gewapend met bord, lepel en glas, lekker eten bij de kerk en daarna dansen. Als ik zelf cocido maak doe ik er ook altijd wortels in, voor de kleur, de smaak en natuurlijk omdat het zó gezond is.

Ik dacht altijd dat het caroteen in wortels veel vitamine A bevatte, maar na lezing van een verhaal over vitamines begrijp ik dat het zogenaamde bèta-caroteen in het lichaam wordt omgezet in vitamine A. Het zit in rijpe gekleurde vruchten, zoals sinaasappels, paprika's, tomaten, zoete aardappel, wortels en pompoenen, maar ook, zij het minder, in groene bladgroenten. Als er te weinig zink, eiwitten, vetten en oliën in het lichaam aanwezig zijn, m.a.w. we te weinig weerstand hebben neemt ook de omzetting van het caroteen af. Het wordt daarom ook wel een anti-infectie vitamine genoemd en speelt een rol bij onze groei, een gezonde huid, tandvlees en ons haar.

Ook voor het gezichtsvermogen is vitamine A van belang, met name voor het aanpassen van de ogen aan de duisternis. Nachtblindheid kan het gevolg zijn van een langdurig en ernstig tekort aan vitamine A. Vitamine A komt als zodanig ook voor in dierlijke producten zoals lever, boter, vis, (half)volle melk en melkproducten en eidooier. Maar als we dagelijks 100 g rauwe wortelen eten levert dat genoeg caroteen op, om ruim 1,5 maal in de gemiddelde dagelijkse behoefte van vitamine A te voorzien.

Een overdreven vitamine A-inname, door het verkeerd gebruiken van supplementen of het eten van te veel lever en leverproducten, kan schadelijk zijn. Van grote hoeveelheden beta-caroteen zijn daarentegen geen schadelijke gevolgen bekend, behalve dat men wat oranje uitslaat.

Van een vitamine A vergiftiging waren in januari 1969 elf van de twaalf bemanningsleden van een Hollandse vissersboot, het slachtoffer. Zij aten de gebakken lever van een zojuist voor de Noorse kust gevangen heilbot en namen daarmee zoveel vitamine A in, dat ze goed ziek werden. Nummer twaalf hield niet van lever en was zodoende - gezond en wel - getuige van de vergiftiging. Zijn collega's kregen een rode, gezwollen huid, die er de volgende dag in lappen bijhing.

Dat we van een overdosis vitamine A en D wel ziek kunnen worden en van veel vitamine C niet, komt doordat de vitamines A en D in vet oplosbaar zijn en zo met het vet in ons lichaam, de lever, worden opgeslagen. Vitamine C is in tegenstelling tot A en D in water oplosbaar en een teveel daarvan wordt door ons lichaam uitgescheiden via de urine.

Helaas voor u, maar de fanfare komt nu langs, dus de Oranje recepten komen de volgende keer.

© Marjet Maks